CGO istraživanje: Romi, žene i siromašni najviše diskriminisani, 94,1 odsto smatra da postoji politička diskriminacija

“Više od tri četvrtine ispitanika smatra da je nasilje nad djecom u Crnoj Gori djelimično ili veoma prisutno, a više od 86 odsto ispitanika smatra da je nasilje nad ženama djelimično ili veoma prisutno”

Romi, žene i siromašni vide se kao najdiskriminisaniji, dok 94,1 odsto smatra, kroz iskustva ili posredno uvjerenje, da u Crnoj Gori postoji politička diskriminacija, koju primarno vide prilikom zapošljavanja.

To su neki od ključnih nalaza istraživanja stavova javnog mnjena o diskriminaciji u Crnoj Gori koji su predstavljeni u Centru za građansko obrazovanje (CGO), kao dio projekta “Ustanimo protiv diskriminacije, govora mržnje, mizoginije i drugih oblika digitalnog nasilja” koji sprovodi CGO uz podršku Ministarstva vanjskih poslova Kanade

“Građani i građanke Crne Gore više nego ranije prepoznaju prisutnost diskriminacije”,navodi CGO u saopštenju.

Dodaju da je izraženo nezadovoljstvo radom institucija, a kao novi problem se javlja govor mržnja na Internetu čiji su glavni generatori političke partije i njihovi botovi, ali i radikalizovani pojedinci iz vjerskih zajednica.

Petar Đukanović, programski direktor CGO-a, predstavljajući nalaze istraživanja, ukazao je da su neke od prvih asocijacija vezanih za diskiriminaciju odbacivanje ili izopštavanje iz društva/zajednice, nejednakost osobe ili grupe i kršenje/ugrožavanje ljudskih prava, kao i da više od tri četvrtine ispitanika smatra da nije opravdano uskraćivanje prava na osnovu nekog ličnog svojstva i to bez izuzetka, dok oko petine cijeni da to uglavnom nije opravdano, uz određene izuzetke.

“U odnosu na ranije talase, značajan je porast onih koji prepoznaju prisutnost diskiminacije – tako u 2022. godini 69 odsto smatra da je diskriminacija u priličnoj ili značajnoj mjeri prisutna u Crnoj Gori, dok je taj procenat u 2019. bio 54 odsto, odnosno 56 odsto u 2016. Svega 19 odsto smatra da diskriminacije i ima i nema, a tek svaki deseti ispitanik da je malo prisutna ili da je uopšte nema”, rekao je Đukanović.

Naveo je i da se diskriminacija najčešće vidi prilikom zapošljavanja, a zatim na poslu, u školi i na fakultetu.

Nakon pripadnika romske populacije, žena i siromašnih ljudi slijede nacionalne manjine, LGBT osobe i politički neistomišljenici, starije osobe i OSI.

“Više od 70 odsto ispitanika smatra da se u značajnoj mjeri, u neravnopravnom položaju u odnosu na druge, nalaze siromašni ljudi, Romi i osobe sa invaliditetom, dok više od 60 odsto građana smatra da su to i beskućnici, žene ali i politički neistomišljenici”, pojasnio je Đukanović.

Kad je riječ o političkoj diskriminaciji, Đukanović kaže da preko polovine građana cijeni da su bili sami politički diskriminisani, ili su da su svjedočili političkoj diskriminaciji nekog koga znaju, odnosno ili su i sami i neko koga poznaju bili žrtve političke diskriminacije, dok 38.3% vjeruje da politička diskriminacija postoji iako ne znaju za konkretna iskustva.

“Ukupno 94,1 odsto smatra, kroz iskustva ili posredno uvjerenje, da u Crnoj Gori postoji politička diskriminacija, što je u odnosu na 2019. više za 11 odsto (u 2019. su ove kategorije zbirno bile 83 odsto). Manje od dva odsto decidno tvrdi da u Crnoj Gori ne postoji politička diskriminacija”, naveo je on.

Naglasio je da se politička diskriminacija najviše uočava u oblasti zapošljavanja, a da u svim kategorijama se više danas identifikuje nego u istraživanju iz 2019.godine.

U tri ključne životne oblasti – pri zapošljavanju, obrazovanju i u zdravstvu – ispitanici u značajnoj većini smatraju da ugrožene grupe nemaju jednak pristup kao ostali građani i građanke, kažu iz CGO.

Dodaju da značajna većina u protekle tri godine nije iskusila diskriminaciju zbog nekog ličnog svojstva (72,8 odsto), dok je iskustvo diskriminacije imalo nešto više od petine (22,1 odsto), ali od tog broja čak 80 odsto nije prijavilo diskriminaciju. Taj mali broj koji je prijavljivao uglavnom se obraćao nevladinim organizacijama i nadležnima u instituciji/organizaciji/kompaniji u kojoj rade. U odnosu na 2019. godinu, raste broj građana koji su direktno iskustili diskriminaciju (2019 – 16 odsto, a u 2022 – 22.1odsto).

Maja Marinović, saradnica na programima, istakla je da više od tri četvrtine ispitanika smatra da je nasilje nad djecom u Crnoj Gori djelimično ili veoma prisutno, a više od 86 odsto ispitanika smatra da je nasilje nad ženama djelimično ili veoma prisutno.

“Više od polovine kao ključnu instituciju kojoj se mogu obratiti u slučaju da osjećaju da su diskrimisani izdvaja Upravu policije, a zatim sudove i nevladine organizacije. U ovom dijelu, bilježi se ogroman rast u okretanju prema Upravi policije u odnosu na 2019. godinu, i nešto manje prema sudovima, dok NVO ostaju u prve tri adrese koje građani vide kao važne. Preovlađuje i mišljenje da prevenciji diskriminacije najviše doprinose NVO i mediji, dok su se kao akteri čije djelovanje ne pomaže u borbi protiv diskiriminacije izdvojili političke partije, sindikati i vjerske zajednice”, rekla je Marinović.

Đukanović je dodao da je izraženo nezadovoljstvo radom institucija koje su nadležne da spriječe diskriminaciju.

“Pa, tako skoro polovina smatra da je rad institucija nedovoljno dobar, dok 19 odsto ga cijeni dobrim a manje od 15 odsto vrlodobrim ili odličnim. U ovom dijelu, ukupna percepcija ostaje na nivou ocjena iz 2019.godine”, ukazao je Đukanović.

Građani se o pravima koja imaju u odnosu na zabranu diskriminacije dominantno informišu putem medija (50,8 odsto), dok sajtove nadležnih institucija koristi 15 odsto, a zakone čita tek svaki deseti ispitanik, a podijeljena su mišljenja o kvantitetu medijskog izvještavanja, pri čemi za nijansu preovladava stav da mediji uglavnom ili uvijek izvještavaju o ovom problemu. Nalazi ukazuju da nadležne institucije nedovoljno ili uopšte ne informišu građane o problemu diskriminacije i mehanizmima zaštite.

Ogromna većina ispitanika, kako kažu, ne prepoznaje sebe kao mete govora mržnje/komentara na Internetu, dok tek 14 odsto navodi da su imali to neprijatno iskustvo. Oni koji su bili meta govora mržnje, u 70 odsto slučajeva su to bili više puta. U polovini slučajeva, žrtve takvih komentara su odlučili da ih ignorišu, 23 odsto je to prijavilo društvenoj mreži ili portalu na kojem se slučaj desio, a tek četiri odsto su govor mržnje prijavili nadležnim državnim organima. Kao razlog zašto nijesu prijavili govor mržnje, trećina navodi nedostatak povjerenja u samoregulaciju na portalima i društvenim mrežama, a više od četvrtine da nemaju povjerenja u nadležne organe koji bi procesuirali te slučajeve.

“Kao glavnu metu govora mržnje građani vide LGBT populaciju, a izdvajaju još pripadnike romske populacije, žene i manjiske narode, dok kao glavne generatora govora mržnje na internetu prepoznaju političke partije i njihove botove. Uočava se i negativan uticaj botovskih grupa iz drugih država, kao i radikalizovanih pojedinaca iz vjerskih zajednica, ali medija koji svojim načinom izvještavanja nekad generišu govor mržnje na internetu”, rekla je Marinović.

CGO dodaje da građani suštinski ne smatraju da država čini dovoljno napora kako bi se suprostavila govoru mržnje na Internetu, a većinski cijene da je jačanje zakonskog okvira za sankcionisanje govora mržnje na portalima i društvenim mrežama prva stvar koju je neophodno uraditi kako bi se suzbio govor mržnje na Internetu. Približno trećina se zalaže i za podizanje svijesti građana o mehanizmima prijave govora mržnje, kao i za jačanje mehanizama registracije na društvenim mrežama.

Građani pretežno ne podržavaju diskriminatorne stavove, a jedini diskriminatorni stav koji ima polovično odobravanje odnosi se na LGBT zajednicu.

“Iako su u manjini, oko 30 odsto ispitanika podržava stereotipne, nenaučne i konzervativne tvrdnje koje se odnose na Rome i oboljele od HIV/AIDS, a tu je i broj onih koji priznaju samo tradicionalne vjere (pravoslavlje, katolike, islam). Građani se u preko 70% suprotstavljaju tvrdnjama koje su suprotne građanskom konceptu države, kojima se uskraćuju prava djece sa invaliditetom, ili se krivica žrtava seksualnog nasilja prebaca na žrtvu”, objasnila je Marinović.

Dodaje da u vrijednosnom određenju, u odnosu na 2019.godinu, postoje određeni indikatori sazrijevanja građanske svijesti.

“Iako je jasno da u tom pravcu ima još mnogo posla. Mali je pad broja građana koji smatraju da na čelo države treba da bude jak vođa, brakovi između pripadnika različitih nacionalnosti se percipiraju kao opasnost iako i taj broj opada, kao i broj onih koji dominantno žene vide kroz ulogu majke i supruge. Pada i broj onih koji smatraju da će ulazak naše zemlje u EU dovesti u pitanje našu kulturu i ugroziti tradicionalne vrijednosti – sa 41% u 2019. na 31.8% u 2022”, objasnila je Marinović.

Iako građani smatraju da su žene dorasle visokim pozicijama, i dalje muškarce navode kao bolje političari, navodi se u saopštenju. Prepoznaje se veliku izloženost javnim napadima i govoru mržnje žena koje se bave javnim poslovima, kao i da je to češće nego u slučaju njihovih muških kolega. Podijeljen je stav toga da je ravnopravnost polova ostvarena u našem društvu.

Iz CGO navode da je istraživanje sprovedeno od 2. do 9. oktobra 2022. godine, na troetapnom slučajnom stratifikovanom uzoraku od 1.004 punoljetna ispitanika. Stručnu podršku pružila je agencija Damar.